2 1 8
R E H A B / T H E TA / P H Y S I O
NL
1 6 . H o e D e R e H a b / T H e T a / P H y s i o T e g e b R u i k e n
b i j s P e c i f i e k e i n D i c a T i e s .
1 6 . 8 .4 h a rt r eval i d at i e
Chronisch hartfalen veroorzaakt een functionele ontregeling, die is verwant met de complexe
fysiopathologische mechanismen die betrokken zijn tussen de hartaandoening en de perifere
veranderingen die gekoppeld zijn met een deconditioneringssyndroom.
De anomalieën van de skeletspier zijn morfologisch en functioneel. Ze omvatten een vermindering in
spiermassa, een vermindering van vezels van langzame-schok type 1 en een vermindering in de capillaire
densiteit.
Metabolisch worden de spierveranderingen gekenmerkt door een vermindering in de densiteit van de
mitochondriën en een vermindering van de mitochondriale oxidatieve capaciteit.
Geschikte fysieke oefeningen, die de inspanningscapaciteit van een patiënt verbetert, worden beschouwd
als essentiële componenten in de behandeling van chronisch hartfalen.
Sommige patiënten worden echter uitgesloten van de hartrevalidatieprogramma's vanwege de ernst van
hun harttoestand of door co-comorbiditeiten, die fysieke oefeningen beperken. Dit is de reden waarom
neuromusculaire elektrostimulatie werd voorgesteld als alternatieve of aanvullende behandeling voor
fysieke oefeningen voor hartfalen, omdat hierdoor de spierprestaties en inspanningscapaciteit kunnen
worden verbeterd.
het voorgestelde protocol is ontwikkeld op basis van onderstaande publicaties:
1. Karavidas A, Arapi SM, Pyrgakis V, Adamopoulos S.
Functional electrical stimulation of lower limbs in patients with chronic heart failure.
Heart Fail Rev. 2010 Nov;15(6):563-79. Review
2. Banerjee P, Clark A, Witte K, Crowe L, Caulfield B.
Electrical stimulation of unloaded muscles causes cardiovascular exercise by increasing oxygen demand.
Eur J Cardiovasc Prev
Rehabil 2005 ; 12: 503-508
3. Quittan M, Wiesinger G, Sturm B, et al.
Improvement of thigh muscles by neuromuscular electrical stimulation in patients with refractory heart
failure.
Am J Phys Med Rehabil 2001;80(3): 206-214
4. Maillefert JF, Eicher JC, Walker P et al.
Effects of low-frequency electrical stimulation of quadriceps and calf muscles in patients with chronic
heart failure.
J Cardiopulm Rehabil 1998;18(4): 277-28
5. Deley G, Kervio G, Verges B et al.
Comparison of low-frequency electrical myostimulation and conventional aerobic exercise training in
patients with chronic heart failure.
Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2005 ;12(3): 226-233